Как цитировать
Аннотация
ნაშრომის პუბლიკაცია განხორციელდა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით (სახელმწიფო სამეცნიერო გრანტების კონკურსი ფუნდამენტური კვლევებისათვის, ხელშეკრულება № FR-21-8738).
მონოგრაფია ეძღვნება შუა საუკუნეების „ქუთათისის ქვეყნის“ ტერიტორიაზე, კერძოდ ნაქალაქარის ციტადელზე აღმოჩენილი მოჭიქული კერამიკული მემკვიდრეობის მხატვრულ-ესთეტიკურ მხარეს – მისი დეკორირების ანალიზს. შუა საუკუნეების ქართული კერამიკის ორნამენტაცია ძალზე საინტერესო თემაა – ჭურჭლის მოხატულობა ხომ უპირველესად გვეშლება თვალწინ, სწორედ ის იპყრობს მნახველის ყურადღებას და გვიქმნის პირველ შთაბეჭდილებს. უნდა აღინიშნოს, რომ ქართული მოჭიქული კერამიკის უშუალოდ ორნამენტის სიღრმისეული შესწავლა-ანალიზი ჯერ-ჯერობით არ ჩატარებულა, უფრო მეტიც, მოჭიქული კერამიკის ქუთაისური ნაწილი სამწუხაროდ, ბოლო დრომდე, არ ყოფილა კვლევის ცალკე საგანი და მის მონოგრაფიულად დამუშავებაზე აქამდე არავის უფიქრია. ამიტომაც, ქართული მოჭიქული კერამიკის კვლევის დროს ქუთაისური მასალა სრულიად გაუთვალისწინებელი იყო. სწორედ ასეთი, ფაქტიურად შეუსწავლელი მასალის კვლევა და დეტალური ანალიზი არის ნაშრომის მთავარი ღირებულება.
მონოგრაფია რეკომენდებულია, როგორც სპეციალისტებისათვის, ისე კულტურული მემკვიდრებით დაინტერესებული ფართო აუდიტორიისათვის. ის წარმოადგენს შესანიშნავ სამეცნიერო მაგალითს თანამედროვე ქართული არქეოლოგიურ-ისტორიული კვლევების სფეროში.
ნაშრომში გამოყენებულია მოჭიქული კერამიკის ფოტომასალა საქართველოს ეროვნული მუზეუმის, სამცხე-ჯავახეთის მუზეუმის, აჭარის არქეოლოგიური მუზეუმის, რუს-თავის ისტორიული მუზეუმის, ბოლნისის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის და სხვ. მუზეუმების კოლექციებიდან.
Библиографические ссылки
1. არჩვაძე, თ. (1967). მოჭიქული ჭურჭლის ერთი სახეობის შესახებ ფეოდალურ საქარ-თველოში, ასპირანტთა და ახალგაზრდა მეცნიერ მუშაკთა სამეცნიერო კონფერენცია, თბილისი.
2. ბახტაძე, ნ. (2013). (შემდგენელი და ავტორი) კერამიკული ნაკეთობანი შუა საუკუნეე-ბის საქართველოში (საქართველოს ეროვნული მუზეუმის კოლექციებიდან). თბილი-სი ბაკურ სულაკაურის გამ-ბა.
3. ბედუკაძე, ს. (1964). კერამიკა: მოჭიქული ჭურჭელი. თბილისი. საბჭოთა საქართვე-ლო
4. ბოჭორიშვილი ლ. (1949) ქართული კერამიკა I, კახური. თბილისი.
5. ბრაგვაძე ზ., დიღმელაშვილი ქ., დარეჯანაშვილი დ. (2021). ითხვისის ნაქალაქარი. თბილისი: „არტანუჯი"
6. დანელია, დ. (2011). უნიკალური არქეოლოგიური აღმოჩენები თბილისში. Retrieved აგვისტო 29, 2024, from „ამბიონი“ - საზოგადოებრივ-რელიგიური ინტერნეტ-ჟურნა-ლი. http://www.ambioni.ge/unikaluri-arqeologiuri-armocenebi-tbilissi/.
7. დოლიძე ნ, დათუაშვილი მ, უგრეხელიძე ი, ჩარკვიანი ი, ჩირგაძე კ, ლურმანაშვილი ლ, კვანტიძე გ. (2017). ქართული ეროვნული სამოსის ილუსტრირებული ცნობარი. ქუთაისი: აწსუ გამომცემლობა.
8. ვიქტორია და ალბერტის მუზეუმის კოლექცია. (2023) © Victoria and Albert Museum, London, https://collections.vam.ac.uk/item/O221179/bowl-unknown/
9. თრიალეთის კულტურა. (2019). Retrieved აგვისტო 29, 2024, from ჟურნალი „ინტერ-მედია“ https://intermedia.ge/სტატია/111833-თრიალეთის-კულტურა/89/
10. კვანტიძე, გ. 2018. ქართული სამოსის ორნამენტები. თბილისი: 80.
11. კვანტიძე, გ., ლურსმანაშვილი, ლ., ფაილოძე, ნ. და აბესაძე, ნ. (2023). თუშური ხელ-საქმის თანამედროვე ასპექტები (შეღებვა, ქსოვა, დეკორი). ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოლოგია [ონლაინ], X, გვ. 230-241. http://www.sciencejournals.ge/index.php/HAE/article/view/361. წვდომის თარიღი: 18 მაისი.
12. კლივლენდის მუზეუმის კოლექცია. (2024). Cleveland Museum of Art. https://www.clevelandart.org/art/1944.483?collection_search_views_fulltext&collection_search_views_artist_full_name&created_date_op=%3D&created_date&between_start&between_end&field_images_field_large_image_url=All&field_highlight_museum=All&page=1&f%5B0%5D=field_collection%3A67272
13. კოლხები, კოლხური საგანძური და არტეფაქტები - ნაწილი II. (2021). Retrieved აგ-ვისტო 29, 2024, from ჟურნალი „ინტერმედია“.https://intermedia.ge/სტატია/141832-კოლხები-კოლხური-საგანძური-და-არტეფაქტები-ნაწილი-II/2/
14. კოშორიძე, ი. (2022). ორნამენტი, როგორც ნიშანი და სიმბოლო - თუშური ფარდაგის ორნამენტული ლექსიკონი Ars Georgica გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხე-ლოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის კვლევის ეროვნული ცენტრის ელექტრო-ნული ჟურნალი. სერია B. https://new.georgianart.ge/
15. ლანჩავა ო. (2007). ქუთაისის არქეოლოგია. ქუთაისი. https://iverieli.nplg.gov.ge/bitstream/1234/283192/1/Qutaisis_Arqeologia.pdf
16. ლანჩავა ო., ისაკაძე რ., ბერძენიშვილი დ., ქარციძე ნ., ჭუმბურიძე მ. (2010). გათხრები ქუთაისსა და გელათში. გ. კვირკველია (რედ.), ძიებანი საქართველოს არქეოლოგიაში №19. 67-73. თბილისი.
17. ლანჩავა ო., ჩუბინიძე ე., სულაბერიძე დ., დოღონაძე ა., სარავა ნ., ქარციძე ნ., მსხილა-ძე მ. უგრეხელიძე ი. (2017). ძველი ქართული ნაქარგობა წერილობით წყაროებში, არ-ქეოლოგიურ მასალებსა და ხელოვნების ძეგლებში. ქუთაისი: აწსუ გამომცემლობა. https://iverieli.nplg.gov.ge/handle/1234/403723
18. ლანჩავა, ო., ჩუბინიძე, ე., უგრეხელიძე, ი., დოღონაძე, ა., სარავა, ნ., ქარციძე, ნ., სუ-ლაბერიძე, დ., მსხილაძე მ. (2017). ძველი ქართული ნაქარგობა. ქუთაისი: აწსუ გა-მომცემლობა. https://iverieli.nplg.gov.ge/handle/1234/285451
19. ლურსმანაშვილი, ლ., კვანტიძე გ., ფაილოძე ნ. (2022). ფერთა ჰარმონიზაცია ქართულ ორნამენტებში. ქართველი მეცნიერები, ტ. 4, N5, გვ. 369-382. https://doi.org /10.52340/gs.2022.04
20. მინდორაშვილი, დ. (2010). კვეტერის ციხის არქეოლოგიური მასალა, თბილისი
21. მიწიშვილი, მ. (1975). მოჭიქული კერამიკის განვითარების ძირითადი ეტაპები შუა საუკუნეების საქართველოში. მაცნე, ისტორიის სერია. 152-158. თბილისი.
22. მიწიშვილი, მ. (1979). მოჭიქული კერამიკის საწარმო შუა საუკუნეების თბილისში (IX-XIII სს). თბილისი.
23. რუსთავის ციხის ტერიტორიაზე, სამეურნეო ორმოში აღმოჩენილი მოჭიქული ჯამი. (2025, თებერვალი 27). Retrieved მარტი 20, 2025, from რუსთავის ისტორიული მუზე-უმი: https://www.facebook.com/photo?fbid=1089228986556768&set=a.668787438600927
24. სარავა ნ., ქარციძე ნ., უგრეხელიძე ი. (2024). ქუთაისური მოჭიქული კერამიკული ჯა-მის ორნამენტის შესწავლისათვის. თბილისის სამხატვრო აკადემიის საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის მასალები. თბილისი: აკადემია.
25. ქამადაძე კ. (2016) „მარმარილოსებრი“ მოჭიქული კერამიკა სამხრეთ-დასავლეთ სა-ქართველოს ძეგლებიდან. საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის „სამხრეთ-და-სავლეთი საქართველო (ისტორია, არქეოლოგია, ეთნოლოგია)“ მასალები. თბილისი.
26. ქართული ორნამენტი (2014). https://www.facebook.com/609908925786373/photos/a.609910092452923/609910012452931/?type=3
27. ქართული ხელნაწერი წიგნი საზღვარგარეთ. (2018). შემდგენლები მ. კარანაძე, ვლ. კეკელია, ლ. შათირიშვილი და ნ. ჩხიკვაძე. ნ. ჩხიკვაძის რედაქციით. თბილისი.
28. ქართული ხელნაწერი წიგნი, ჯრუჭის II ოთხთავი. (2020). V-XIX სს. ელექტრონული ალბომი. ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი. თბილისი.
29. ქართული ხუროთმოძღვრული ორნამენტი. (1954). ტექსტი, მასალის შერჩევა და ნახატები რ. შმერლინგისა. თბილისი: სახელმწიფო გამომცემლობა. https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/301519?locale=ka
30. ქარციძე ნ., უგრეხელიძე ი., სარავა ნ., სულაბერიძე დ. (2024). ქუთაისური მოჭიქუ-ლი კერამიკის ორნამენტული მოტივები. ქუთაისი. https://doi.org/10.52340/9789941872983
31. ქარციძე ნ., უგრეხელიძე ი., სარავა ნ., სულაბერიძე დ., & კუპრაშვილი ს. (2025). შუა საუკუნეების ქართული მოჭიქული კერამიკა: დიალოგი ორნამენტული მოტივების მეშვეობით. ქართველი მეცნიერები, 7(1), 100–118. https://doi.org/10.52340/gs.2025.07.01.10
32. ქარციძე, ნ. (2010 a). მოჭიქული ჭურჭლის წარმოების ისტორია. ქუთაისი.
33. ქარციძე, ნ. (2010). შუა საუკუნეების მოჭიქული კერამიკა ქუთაისიდან. სადოქტორო დისერტაცია. ქუთაისი.
34. ქარციძე, ნ., უგრეხელიძე, ი., სარავა, ნ., სულაბერიძე, დ. (2024 a). ქუთაისურ მოჭი-ქულ კერამიკაზე გამოსახული სპირალური მოტივების ანალიზისთვის. ისტორია, არ-ქეოლოგია, ეთნოლოგია, (XII), 467-486.
35. ქსოვილის ორნამენტი აჭარიდან (2021). თბილისი https://crafts.ge/assist/images/IFkktTHaQM0COeaCjsy8Eyu4ZVu08U.pdf
36. შმერლინგი, რ. (2010). ქართული ხუროთმოძღვრების ორნამენტი, თბ.
37. ჭილაშვილი, ლ. (1970). ქალაქები ფეოდალურ საქართველოში, II, თბილისი.
38. ხუსკივაძე, ლ. (1984). შუა საუკუნეების ტიხრული მინანქარი საქართველოს ხელოვნე-ბის სახელმწიფო მუზეუმში: [ალბომი-კატალოგი]. თბილისი: ხელოვნება. https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/423996/5/ShuaSaukuneebisTixruliMinanqari_1984_Gateqstebuli.pdf
39. ჯაფარიძე, ვ. (1998). შუა საუკუნეების ქართული მოჭიქული კერამიკის თარიღის და-ზუსტებისათვის. ჯ. კოპალიანი (რედ.), დმანისი I, 38-58. თბილისი.
40. Allan, J. W. (1973). Abū’l-Qāsim’s Treatise on Ceramics. Iran, 11, 111–120. https://doi.org/10.2307/4300488
An Islamic Abbasids Potter. (2014). LiveAuctioneers: https://www.liveauctioneers.com/price-result/an-islamic-abbasids-pottery-bowl/
Ancient Islamic Ceramic Wildlife Polychrome Bowl. (2023). Получено из LiveAuctioneers: https://www.liveauctioneers.com/price-result/ancient-islamic-ceramic-wildlife-polychrome-bowl/
Kartsidze, N. G., Ugrekhelidze I. I., Sarava N. D., Sulaberidze D. N. (2024 c). For the Decoration of Kutaisi Glazed Ceramics // Modern research in science and education. Proceedings of the 7th International scientific and practical conference. Chicago, USA: BoScience Publishe. pp. 342-349. URL: https://sci-conf.com.ua/vii-mizhnarodna-naukovo-prak tichna-konferentsiya-modern-research-in-scien ce-and-education-7-9-03-2024-chikago-ssha-arhiv/.
Kartsidze, N. G., Ugrekhelidze I. I., Sarava N. D., Sulaberidze D. N. (2024 d) a. Glazed ceramic vessel with the image of a bird from the Kutaisi Historical Museum. Global science: prospects and innovations. Proceedings of the 7th International scientific and practical conference. Liverpool, United Kingdom.: Cognum Publishing House, pp. 414-420. URL: https://sci-conf.com.ua/vii-mizhnaro dna-naukovo-praktichna-konferentsiya-global-science-prospects-and-innovations-1-3-03-2024-liverpul-velikobritaniya-arhiv/
Kartsidze, N., Lanchava, O., Ugrekhelidze, I., Sulaberidze, D., Sarava, N. (2023). Artifacts Reflecting the Traditions of Producing Glazed Ceramics from the Kutaisi Historical Museum. Proceedings of Georgian National Academy of Sciences, series of History, Archaeology, Ethnology and Art History, no. 2, pp. 128-138. http://macne.org.ge /index.php/macne/article/view/113
Lane, Arthur. (1947). Early Islamic Pottery. London: Faber and Faber, 52p., ill. Page 18, plate 21A.
Niszapur Miska ceramiczna https://www.catawiki.com/pl/l/81414253-niszapur-miska-ceramiczna
Ugrekhelidze, I. I., Kartsidze, N. G., Sarava, N. D., & Sulaberidze, D. N. (2025). Glazed ceramics with epigraphical ornament from Kutaisi Historical Museum. Golden Horde Review, 13(1), 101–115. https://doi.org/10.22378/2313-6197.2025-13-1.101-115.
Большаков О.Г. (1954). Поливная керамика Мавераннахра VIII–XIV вв. как историко-культурный памятник: Автореф. дис. канд. филол. наук,
Бочаров, С.Г., Масловский А.Н. (2012). Византийская поливная керамика в городах Северного причерноморья золотоордынского периода (вторая половина XIII – конец XIV вв). Поволжская археология. Вып. 1,
Достиев Т.М., Искандерова А.Д. (2024). Глазурованная Керамика Средневековой Гянджи (Коллекция Национального Музея Истории Азербайджана). Астана – Баку – Самарканд. Получено 31 март 2024 г., из https://cloud.mail.ru/public/5HdJ/tGDsBLRB4
Лисова Н.Ф. (2012). Орнамент глазурованной посуды золотоор дынских городов Нижнего Поволжья. Серия Архео логия евразийских степей. - Казань: Институт исто рии АН РТ. Выпуск 15. 208 с.
Синауридзе, М. И. (1985). Полихромная поливная керамика Кция-Машаверского ущелья (по материалам Болнисского раиона), Материалы I симпозиума по проблеме Полихромная поливная керамика Закавказя~ – истоки и пути распространения, тезисы докладов, Тбилиси, с. 36, 37.
Тесленко, И.Б. (2017). Комплекс керамики из раскопок усадьбы золотоордынского периода в Алуште Поливная керамика Средиземноморья и Причерноморья X—XVIII вв. 2.
Тесленко, И.Б. (2021). Керамика Крыма XV века. Киев: ИА НАН Украины. 308
Шевякова, Т. (1983). Монументальная Живопись раннего Средневековья грузии. Издательство «Хеловнеба».
Якобсон, А. Л. (1978) Средневековая Поливная Керамика Как Историческое Явление. Византийский Временник. Том 39 (64).
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.