ქართული კოსტიუმი უცხოურ წერილობით და სახვით წყაროებში

Аннотация

მო­ნოგ­რა­ფია „ქარ­თუ­ლი კოს­ტი­უ­მი უცხო­ურ წე­რი­ლო­ბით და სახ­ვით წყა­რო­ებ­ში“ ავ­ტორ­თა ჯგუ­ფის ერ­თობ­ლი­ვი ნაშ­რო­მი­ა. მას­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ჩვე­ნი ხალ­ხის სუ­ლი­ე­რი კულ­ტუ­რი­სა და ეს­თე­ტი­კუ­რი იდე­ა­ლე­ბის  ნი­მუ­შის – ქარ­თუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი და ტრა­დი­ცი­უ­ლი კოს­ტუ­მის კვლე­ვის სა­კი­თხე­ბი.

 სა­მო­სი  ადა­მი­ა­ნის სხე­უ­ლის ხე­ლოვ­ნუ­რი სა­ფარ­ვე­ლი­ა. მის ფორ­მებს გან­საზ­ღვრავს ეთ­ნი­კუ­რი ნორ­მე­ბი და ეკო­ლო­გი­უ­რი პი­რო­ბე­ბი, სა­მე­ურ­ნეო მდგო­მა­რე­ო­ბა და ხალ­ხთა შო­რის კულ­ტუ­რულ -ის­ტო­რი­უ­ლი კავ­ში­რი. ტან­საც­მე­ლი, მი­სი ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი სტი­ლი, ყო­ველ­თვის მჭიდ­რო და ევო­ლუ­ცი­ურ კავ­შირ­შია ერის ის­ტო­რი­ას­თან და კულ­ტუ­რას­თან. ჩვე­ნი ქვეყ­ნის სა­ყო­ფა­ცხოვ­რე­ბო და სა­მე­ურ­ნეო ყო­ფის ვრცე­ლი სპექ­ტრი­დან გან­სა­კუთ­რე­ბულ ყუ­რა­დღე­ბას იმ­სა­ხუ­რებს სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბუ­ლი და გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი, კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვიდ­რე­ო­ბის უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი ძეგ­ლის, ქარ­თუ­ლი კოს­ტუ­მის (ტან­საც­მე­ლი, ფეხ­საც­მე­ლი, თა­ნამ­დე­ვი აქ­სე­სუ­ა­რე­ბი) ის­ტო­რი­უ­ლი წა­ნამ­ძღვრე­ბი.

მკვლე­ვარ­თათ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ყუ­რა­დღე­ბოა უცხო­ურ წყა­რო­ებ­ში და­ცუ­ლი აღ­წე­რე­ბი. უცხო დამ­კვირ­ვე­ბე­ლი ყო­ველ­დღი­ურ ცხოვ­რე­ბა­ში ამ­ჩნევს იმას, რაც მის­თვის ახა­ლი და უჩ­ვე­უ­ლო­ა. ამი­ტო­მაც, მათ გად­მო­ცე­მებ­ში ამა თუ იმ ქვეყ­ნის ყო­ფა-­ცხოვ­რე­ბა გა­ცი­ლე­ბით მე­ტი სის­რუ­ლი­თაა აღ­ბეჭ­დი­ლი, ვიდ­რე რო­მე­ლი­მე ად­გი­ლობ­რივ წყა­რო­ში. ამ მხრივ ფას­და­უ­დე­ბე­ლია ავ­ტორ­თა მი­ერ მო­ძი­ე­ბუ­ლი მა­სა­ლე­ბი (1586 წლით და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი, ასა­ფი დალ­-მეჰ­მედ ჩე­ლე­ბის ის­ტო­რი­უ­ლი თხზუ­ლე­ბის „შე­ჯა­ათ­ნა­მეს“ ხელ­ნა­წე­რის მი­ნი­ა­ტუ­რებ­ზე გა­მო­სა­ხუ­ლი ქარ­თველ­თა სა­მო­სი და თავ­სა­ბუ­რა­ვე­ბი; სა­ქარ­თვე­ლო­ში მრა­ვა­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მცხოვ­რე­ბი იტა­ლი­ე­ლი მი­სი­ო­ნე­რე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბა; ქარ­თუ­ლი კოს­ტი­უ­მის ასახ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სო მა­გა­ლი­თე­ბი გერ­მა­ნე­ლი და რუ­სი მხატ­ვრე­ბის ტი­ლო­ებ­ზე), სა­დაც თავ­მოყ­რი­ლი და გან­ხი­ლუ­ლია XV-XIX  სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის უცხო­ურ წე­რი­ლო­ბით და სახ­ვით წყა­რო­ებ­ში და­ცუ­ლი მა­სა­ლე­ბი ქარ­თუ­ლი სა­მო­სის შე­სა­ხებ. ავ­ტორ­თა მი­ერ ძი­რი­თა­დად შეს­წავ­ლი­ლია მოგ­ზა­უ­რუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა, ის­ტო­რი­ულ­-გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ატ­ლა­სე­ბი, შე­მეც­ნე­ბი­თი ალ­ბო­მე­ბი, მკვლე­ვარ­თა ან­გა­რი­შე­ბი და სხვა ისე­თი წყა­რო­ე­ბი, რომ­ლებ­შიც აღ­წე­რი­ლია ქარ­თველ­თა ზნე-­ჩვე­უ­ლე­ბა­ნი და დარ­თუ­ლია ყო­ფი­თი ცხოვ­რე­ბი­სა და ჩაც­მუ­ლო­ბის სა­ი­ლუს­ტრა­ციო მა­სა­ლე­ბი, გრა­ვი­უ­რე­ბის ან მი­ნი­ა­ტუ­რე­ბის სა­ხით. ავ­ტორ­თა მი­ზანს უცხო­ელ­თა თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი, აღ­წე­რი­ლი და ვი­ზუ­ა­ლუ­რად წარ­მოდ­გე­ნი­ლი რე­ა­ლი­ე­ბის მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზე ხაზ­გას­მა წარ­მო­ად­გენს.  ასე­თი სა­ხის ინ­ფორ­მა­ცია უდა­ვოდ სა­ყუ­რა­დღე­ბო და ღი­რე­ბუ­ლია იმ პი­რო­ბებ­ში, რო­დე­საც ქარ­თულ წყა­რო­ებ­ში ფაქ­ტი­უ­რად არ მო­ი­პო­ვე­ბა მსგავ­სი სა­ხის მა­სა­ლე­ბი. ნაშ­რომ­ში გა­ა­ნა­ლი­ზე­ბუ­ლია გრა­ვი­უ­რებ­ზე წარ­მოდ­გე­ნი­ლი სა­მო­სი და შე­და­რე­ბუ­ლია ისი­ნი თა­ნად­რო­ულ ქარ­თულ წე­რი­ლო­ბით და სახ­ვით (მო­ნუ­მენ­ტუ­რი და მი­ნი­ა­ტუ­რუ­ლი ფერ­წე­რა) წყა­რო­ებ­ში ასა­ხულ ჩაც­მუ­ლო­ბას­თან. ავ­ტორ­თა მი­ერ გა­კე­თე­ბუ­ლია დას­კვნა, რომ ფა­სე­უ­ლია არა წარ­მო­სახ­ვი­თი, ზე­პი­რი აღ­წე­რი­ლო­ბის მი­ხედ­ვით შექ­მნი­ლი სუ­რა­თე­ბი, არა­მედ, თვით­მხილ­ვე­ლი დამ­კვირ­ვებ­ლის მი­ერ შექ­მნი­ლი სახ­ვი­თი მა­სა­ლა – გრა­ვი­უ­რე­ბი, ეს­კი­ზე­ბი და ჩა­ნა­ხა­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც თვალ­სა­ჩი­ნოდ წარ­მოგ­ვი­ჩენს კოს­ტი­უ­მის ფორ­მას, სი­ლუ­ეტს, დე­კო­რი­რე­ბა­სა და ზო­გი­ერთ შემ­თხვე­ვა­ში  ფაქ­ტუ­რა­საც.

ნაშ­რო­მი ქარ­თუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი კოს­ტუ­მის შეს­წავ­ლი­სა და კვლე­ვის ორი­გი­ნა­ლუ­რი და წარ­მა­ტე­ბუ­ლი მცდე­ლო­ბა­ა. სა­მეც­ნი­ე­რო ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში თით­ქმის არ მო­ი­პო­ვე­ბა ინ­ფორ­მა­ცი­ა, რო­მე­ლიც ქარ­თულ ის­ტო­რი­ულ კოს­ტუმს ამ კუ­თხით გა­ნი­ხი­ლავ­დეს. ამი­ტომ, მო­ნოგ­რა­ფია იმ­სა­ხუ­რებს ყუ­რა­დღე­ბას. ეჭ­ვგა­რე­შე­ა, შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი კვლე­ვა ეროვ­ნულ ფა­სე­უ­ლო­ბა­თა მი­მართ თა­ნაბ­რად  აღუძ­რავს ინ­ტე­რესს, რო­გორც ჩვე­ნი ქვეყ­ნის მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი და არა­მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი კულ­ტუ­რით და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ პი­რებ­ს, ი­სე სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ფარ­თო წრე­ებს.